TAŞERONDAN KADROYA/MAHALLİ İDARE ŞİRKETİNE GEÇİRİLEN PERSONELİN İŞSİZL

TAŞERONDAN KADROYA/MAHALLİ İDARE ŞİRKETİNE GEÇİRİLEN PERSONELİN İŞSİZLİK SİGORTASI MUAMMASI!

Mahmut ÇOLAK

SGK, Sosyal Güvenlik Başmüfettişi

1- GİRİŞ

Bilindiği üzere, kamu kurum ve kuruluşlarında, mahalli idarelerde, kamu iktisadi teşebbüsleri ve bağlı ortaklıklarında personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alım ihaleleri kapsamında çalıştırılan hizmet alım (taşeron) personeli 696 sayılı KHK ve 21.06.2918 tarihli 11991 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile kadroya/mahalli idare şirketlerinde işçi/kamu iktisadi teşebbüsleri ve bağlı ortaklıklarında işçi statüsüne geçirilmiştir/alınmıştır.

Her ne şekilde olursa olsun bu kapsama alınan personel 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında “İŞÇİ” niteliğini haizdir.

Bu çalışmamda, bu kapsamda olanların iş ve sosyal güvenlik mevzuatı karşısındaki durumları ve özellikle 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu açısından işsizlik sigortası muamması açıklığa kavuşturulacaktır.

2- İŞ VE SOSYAL GÜVENLİK MEVZUATININ UYGULANMASI

Taşerondan kadroya/işçi statüsüne geçirilenler hakkında aşağıda yer verilen kanun hükümleri uygulanacaktır.

2.1. 4857 sayılı İş Kanunu

Taşerondan kadroya/işçi statüsüne geçirilenler 4857 sayılı İş Kanununa tabi olup; bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişi olup bunun adı “işçi”, işçi çalıştıran gerçekveya tüzel kişiye yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlara “işveren”, işçi ile işveren arasında kurulan ilişkiye “iş ilişkisi”, işveren tarafından mal veya hizmet üretmek amacıylamaddî olan ve olmayan unsurlar ile işçinin birlikte örgütlendiği birime de “işyeri” denir.

2.2. 1475 sayılı mülga İş Kanunu

4857 sayılı Kanunun yürürlüğe girmesi ile birlikte eski 1475 sayılı Kanunun bir madde hariç tüm maddeleri yürürlükten kaldırılmıştır. Yürürlükte bırakılan madde 14 üncü madde olup “kıdem tazminatı” düzenlemesini içermektedir.

Taşerondan kadroya/işçi statüsüne geçirilenler kıdem tazminatı ödemeleri için 1475 sayılı Kanunun 14 üncü maddesi çerçevesinde işlem yapılacaktır.

2.3. 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu

Taşerondan kadroya/işçi statüsüne geçirilenler toplu iş sözleşmesine sahip olup, 6356 sayılı Kanunda “toplu iş sözleşmesi”; iş sözleşmesinin yapılması, içeriği ve sona ermesine ilişkin

hususları düzenlemek üzere işçi sendikası ile işveren sendikası veya sendika üyesi olmayan

işveren arasında yapılan sözleşme olarak tarif edilmiştir. 6356 sayılı Kanunun uygulanması bakımından işçi, işveren ve işyeri kavramları 4857 sayılı Kanunda tanımlandığı gibidir.

Taşerondan kadroya/işçi statüsüne geçirilenler hakkında Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından 12 Nisan 2018 tarihli Yüksek Hakem Kurulu kararı ile bağıtlanan toplu iş sözleşmesi mahalli idareler için 30 Haziran 2020, merkezi idareler için 31 Ekim 2020 tarihine kadar geçerli olmak üzere yayımlanmıştır.

2.4. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu

Taşerondan kadroya/işçi statüsüne geçirilenler6331 sayılı Kanuna tabi olup, bu Kanun kamu ve özel sektöre ait bütün işlere ve işyerlerine, buişyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine, çırak ve stajyerler de dâhil olmak üzere tüm çalışanlarına faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanacaktır. 6331 sayılı Kanunda “çalışan” kavramı getirilmiş olup; kendi özel kanunlarındaki statülerine bakılmaksızın kamu veya özelişyerlerinde istihdam edilen gerçek kişi olarak tarifini bulmuştur.

2.5. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu

Taşerondan kadroya/işçi statüsüne geçirilenler hakkında 5510 sayılı Kanun hükümleri uygulanmaktadır. Şöyle ki; 5510 sayılı Kanunda “sigortalı” kısa ve/veya uzun vadeli sigorta kolları bakımından adına prim ödenmesigereken kişi; “sosyal sigortalar” kısa ve uzun vadeli sigorta kolları; “kısa vadeli sigorta kolları” iş kazası ve meslek hastalığı, hastalık ve analık sigortası kolları; “uzun vadeli sigorta kolları” malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası kolları; “genel sağlık sigortası” kişilerin öncelikle sağlıklarının korunmasını, sağlık riskleri ilekarşılaşmaları halinde ise oluşan harcamaların finansmanını sağlayan sigorta olarak tarif edilmişlerdir.

5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde “kısa ve uzun vadeli sigorta kolları uygulaması bakımından hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar”sigortalı sayılmışlardır. İşte tam bu noktada şunu ifade edebiliriz. Taşerondan kadroya/işçi statüsüne geçirilenler 4/1-a (SSK) kapsamında sigortalıdırlar.

Taşerondan kadroya/işçi statüsüne geçirilenler hakkında 5510 sayılı Kanun açısından aşağıdaki sigorta kolları uygulanacaktır.

a) Kısa vadeli sigorta kolları (iş kazası-meslek hastalığı-hastalık-analık): Sigorta primine esas kazanç üzerinden %2 işveren bu kapsamda prim ödeyecek, işçi bu kapsamda prim ödemeyecektir.

b) Uzun vadeli sigorta kolları (malullük-yaşlılık-ölüm):Sigorta primine esas kazanç üzerinden fiili hizmet zammı (yıpranma) uygulanmayan işyerlerinde %9 işçi, %11 işveren prim ödeyecektir.

c) Genel sağlık sigortası:Sigorta primine esas kazanç üzerinden %5 işçi, %7,5 işveren prim ödeyecektir.

2.6. Diğer Kanunlar

Yukarıda sayılan kanunların uygulanması dışında taşerondan kadroya/işçi statüsüne geçirilenler hakkında şartların varlığı halinde; 4904 sayılı Türkiye İş Kurumu Kanunu, 5544 sayılı Mesleki Yeterlilik Kurumu Kanunu, 6772 sayılı İlave Tediye Ödenmesi Hakkında Kanun, 6740 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu ve diğer ilgili kanunlar uygulanacaktır.

3- 657 SAYILI DEVLET MEMURLARI KANUNU

657 sayılı Kanun; Genel ve Katma Bütçeli Kurumlar, İl Özel İdareleri, Belediyeler, İl Özel İdarelerive Belediyelerin kurdukları birlikler ile bunlara bağlı döner sermayeli kuruluşlarda, kanunlarlakurulan fonlarda, kefalet sandıklarında veya Beden Terbiyesi Bölge Müdürlüklerinde çalışan“memurlar” hakkında uygulanır.Sözleşmeli personel hakkında bu Kanunda belirtilen özel hükümler uygulanır.

657 sayılı Kanun; Devlet memurlarının hizmet şartlarını, niteliklerini, atanma ve yetiştirilmelerini,ilerleme ve yükselmelerini, ödev, hak, yüküm ve sorumluluklarını, aylıklarını ve ödeneklerinive diğer özlük işlerini düzenler.

657 sayılı Kanunun istihdam şekilleri başlıklı 4 üncü maddesinde kamu hizmetlerinin memurlar, sözleşmeli personel ve işçiler eliyle gördürüleceği hükme bağlanmıştır. 657 sayılı Kanuna tabi kurumlar, bu üç istihdam şekli dışında personel çalıştıramayacaklardır.

657 sayılı Kanun kapsamında bahsedilen “işçi” kavramı; ilgili mevzuatı gereğince tahsis edilen sürekli işçi kadrolarında belirsiz süreli iş sözleşmeleriyleçalıştırılan sürekli işçiler ile mevsimlik veya kampanya işlerinde ya da orman yangınıyla mücadelehizmetlerinde ilgili mevzuatına göre geçici iş pozisyonlarında altı aydan az olmak üzere belirli süreli işsözleşmeleriyle çalıştırılan geçici işçiler olarak ifade edildikten sonra bunlar hakkında 657 sayılı Kanun hükümlerinin uygulanmayacağı hüküm altına alınmıştır.

Bu kapsamda taşerondan kadroya/işçi statüsüne geçirilenler “işçi” sayıldıklarından Devlet memuru sayılmadıklarından bunlar hakkında 657 sayılı Kanun hükümleri uygulanmaz.

4- 4447 SAYILI İŞSİZLİK SİGORTASI KANUNU

4447 sayılı Kanun; 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi ile ikinci fıkrası kapsamında olanlardan bir hizmet akdine dayalı olarak çalışan sigortalıları, 4857 sayılı Kanuna göre kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışanlardan 5510 sayılı Kanunun 52 nci maddesinin birinci fıkrası kapsamında işsizlik sigortası primi ödeyen isteğe bağlı sigortalılar ile aynı Kanunun ek 6 ncı maddesi kapsamındaki sigortalıları ve 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20 nci maddesinde açıklanan sandıklara tabi sigortalıları kapsar.

4447 sayılı Kanunda “sigortalı”; bu Kanun kapsamına giren bir işyerinde bir hizmet akdine dayalı olarak çalışan ve çalıştığı süre içerisinde işsizlik sigortası primi ödeyen kimse olarak tarif edilmiştir.

Taşerondan kadroya/işçi statüsüne geçirilenler 4/1-a kapsamında sigortalı sayıldıklarından dolayı hiçbir şekilde tereddüt olmaksızın haklarında 4447 sayılı Kanun hükümleri uygulanacak olup, sigorta primine esas kazanç üzerinden %1 işçiden ve %2 işverenden işsizlik sigortası primi kesilecek, %1 de Devlet katkısı alınacaktır.

5- 31.08.2018 TARİHLİ 2018/30 SAYILI SGK GENELGESİ İLE YAPILAN AÇIKLAMA

SGK, 2018/30 sayılı Genelge ile aşağıdaki açıklamaları yapmak durumunda kalmıştır:

“ Bilindiği üzere, 24.12.2017 tarihli ve 30280 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan "696 Sayılı Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Düzenlemeler Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 113. maddesi ile 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununa geçici 7. madde, 127. maddesi ile 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye Geçici 23, 24 ve 25. maddeler eklenmiştir.

Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Personel Çalıştırılmasına Dayalı Hizmet Alımı Sözleşmeleri Kapsamında Çalıştırılmakta Olan İşçilerin Sürekli İşçi Kadrolarına veya Mahalli İdare Şirketlerinde İşçi Statüsüne Geçirilmesine İlişkin 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin Geçici 23 ve Geçici 24. maddelerinin Uygulanmasına Dair Usul ve Esaslar 1.1.2018 tarihli ve 30288 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.

Bahse konu hükümler çerçevesinde kadroya alınacak olan sigortalıların gerek işyerlerinin gerekse kendilerinin tescil işlemleri açısından yapılacak işlemler 25.1.2018 tarihli, 2018-5 sayılı Kurum Genelgesinde açıklanmıştır.

Kadroya alınacak olan sigortalıların, statüsü ile ilgili yapılan değerlendirme sonucunda, 696 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 127. maddesiyle 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye eklenen geçici 23. ve 24. maddesi kapsamında sürekli işçi kadrolarına veya işçi statülerine geçirilen ilgililerin, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 4. maddesinin (D) bendine göre istihdam edildiği ve haklarında 4857 sayılı İş Kanunu hükümlerinin uygulanacağı anlaşılmıştır.

Bu nedenle, 696 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye istinaden kamu kurum ve kuruluşlarında kadroya geçirilen işçilerden, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 4. maddesinin birinci fıkrasının (B) bendi kapsamında istihdam edilenler için işsizlik sigortası hükümlerinin uygulanmaması, buna mukabil aynı fıkranın (D) bendi kapsamında istihdam edilenler bakımından ise işsizlik sigortası hükümlerinin uygulanması gerekmektedir.

Kadroya geçirilen ve 657 sayılı Kanunun birinci fıkrasının (D) bendi kapsamında istihdam edilen personelin, işsizlik sigortasına dâhil edileceği dikkate alınarak, kadroya geçirildikleri tarihten itibaren haklarında işsizlik sigortası hükümleri uygulanmamış olan personel için geriye yönelik olarak düzenlenecek olan belge türü üzerinden verilecek aylık prim ve hizmet belgelerinin bu genelgenin yayım tarihini takip eden ayın 23 üne kadar verilmesi ve karşılığı işsizlik sigortası primlerinin de ay sonuna kadar ödenmesi halinde söz konusu yükümlülükler yasal süresinde yerine getirilmiş sayılacaktır.”

Anlaşılan o ki; taşerondan kadroya/işçi statüsüne geçirilen idareler söz konusu personelden işsizlik sigortası primi kesmemişler veya işsizlik sigortası primine tabi olup olmadıkları konusunda görüş sormuşlardır. Bu kapsamdaki çalışanların 657 sayılı Kanunun 4/D maddesindeki tanımından hareketle işsizlik sigortası primine tabi tutulmadığı anlaşılmaktadır. İster özel sektör olsun ister kamu sektörü olsun devlet memuru/sözleşmeli personel dışında iş sözleşmesine istinaden çalıştırılanlar “işçi” sayılmakta ve yukarıda bahsedilen mevzuattan sadece 657 sayılı Kanuna tabi tutulmamaktadır. 657/4D maddesi, 657 sayılı Kanun kapsamında olan idarelerin sürekli işçi kadrosu veya geçici işçi pozisyonunda olan işçileri tanımlamıştır. Özel sektörde veya mahalli idare şirketlerinde kamudaki gibi belli sayıda norm kadroda sürekli işçi kadrosu adı altında bir sınırlandırma yoktur. Sonuçta, hangi sektör olursa olsun ister kamu ister özel bir işverene bağlı olarak hizmet akdine istinaden (memur-sözleşmeli-esnaf değil) çalıştırılanlar işçi niteliğini haiz olup 4/1-a (SSK) kapsamında sigortalı sayılarak haklarında işsizlik sigortası uygulanacaktır.

SGK Genelgesine göre, eğer söz konusu durumda olan personel hakkında işsizlik sigortası primi (%1 işçi-%2 işveren) kesilmemiş ise “kadroya geçirildikleri tarihten itibaren geriye yönelik olarak düzenlenecek olan belge türü üzerinden (01-Hizmet Akdi ile Tüm Sigorta Kollarına Tabi Çalışanlar) verilecek aylık prim ve hizmet belgelerinin 23 Eylül 2018 gününe (Pazar gününe denk geldiği için 24 Eylül 2018 Pazartesi 23.59’a)kadar verilmesi ve karşılığı işsizlik sigortası primlerinin de ay sonuna (30 Eylül 2018 Pazar gününe denk geldiği için 01 Ekim 2018 Pazartesi 23.59’a)kadar ödenmesi halinde söz konusu yükümlülükler yasal süresinde yerine getirilmiş sayılacaktır.”

Yani, taşerondan kadroya/işçi statüsüne alınanları alındıkları tarih (en geç 02.04.2018 idi) dikkate alınarak 2018/04-05-06-07 aylara ait geriye dönük olarak 01 nolu belge ile prime esas kazanç tutarı üzerinden çalışanların isimlerine yer verilerek günsüz olarak bildirimleri 24.09.2018 tarihine kadar bildirilmesi, 01.10.2018 tarihine kadar primlerin ödenmesi durumunda idari para cezası uygulanmayacağı gibi primlerin gecikme zammı ve cezası ile ödenmesi söz konusu olmayacaktır.

6- SONUÇ

Taşerondan sürekli işçi kadrosuna, geçici işçi pozisyonuna, mahalli idare şirketlerinde işçi statüsüne, kamu iktisadi teşebbüsleri ve bağlı ortaklıklarında işçi statüsüne geçirilenler hakkında kısa vadeli sigorta kolları, uzun vadeli sigorta kolları, genel sağlık sigortası, işsizlik sigortası uygulanacaktır.Bunların 657 sayılı Kanunun 4/D maddesinde tanımlanmış olması Devlet memuru veya sözleşmeli personel oldukları anlamına gelmediği gibi, 657 sayılı Kanunun hükümlerinin uygulanacağı anlamına da gelmez. Bu personel tamamen 4857 sayılı Kanuna tabi işçi sayılmakta ve iş ve sosyal güvenlik mevzuatı hükümleri uygulanmaktadır.

KAYNAKÇA

• 696 sayılı KHK
• 21.06.2918 tarihli 11991 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı
• 4857 sayılı İş Kanunu
• 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu
• 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu
• 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu
• 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu
• 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu
• 5544 sayılı Mesleki Yeterlilik Kurumu Kanunu
• 4904 sayılı Türkiye İş Kurumu Kanunu
• 6772 sayılı İlave Tediye Hakkında Kanun
• 1475 sayılı Mülga İş Kanunu
• 2018/30 sayılı SGK Genelgesi