İL GENEL MECLİSLERİNİN İHMAL EDİLEN “GENEL” ÖZELLİĞİ

İL GENEL MECLİSLERİNİN İHMAL EDİLEN “GENEL” ÖZELLİĞİ

Fehmi YAĞLI[1]

            30 Büyükşehir Belediyeleri hariç olmak üzere 51 ilimizdeki  işlerliğini sürdürmekte olan 5302 Sayılı Yasa’da görevleri belirtilen İl Genel Meclislerini  pratik hayatta sadece il özel idarelerinin karar organı olarak görmek, değerlendirmek ve çalıştırmak, Kanunda bahse konu edilen il genelini ilgilendiren yatırım ve çalışma programları üzerinde yapılması gerekli çalışmaların gözardı edilmesine neden olmuştur.

            5302 Sayılı Yasa’nın İl Genel Meclisinin Görev ve Yetkileri başlığı altında ki 10. maddenin a) bendinde: “Stratejik plân ile yatırım ve çalışma programlarını, il özel idaresi faaliyetlerini ve personelinin performans ölçütlerini görüşmek ve karara bağlamak.” şeklinde ki  İl genel Meclisine yüklemiş olduğu görevi ifa etmek üzere Valilik Makamının talimatı ile İl Özel idare bürokratlarının öncülüğünde hazırlatılan; il halkının mahallî müşterek nitelikteki ihtiyaçlarını karşılamak üzere,  beş yıllık her seçim dönemini kapsayan çalışma ve yatırım planlaması hazırlanmaktadır.

            İlgili yöneticiler tarafından hazırlanarak İl Genel Meclisinin onayına sunulan  stratejik plan ile beş yıllık süre içerisinde ilde ki kalkınmanın mevcut durumunu, hedefleri, hedefleri gerçekleştirmede izlenecek yolu, bu süreçte değişimin nasıl takip edileceği ve denetleneceği gibi hususlarda rehberlik yapacak bir yol pusulası niteliği taşıması amaçlanmaktadır.

            Stratejik plan ile halkın mahalli müşterek nitelikteki ihtiyaçlarını karşılamak üzere birbirleri ile bağlantılı üç ayrı göreve dikkat çekmektedir. Birincisi İl genelini ilgilendiren yatırım ve çalışma programlarını, ikincisi İl Özel idaresi faaliyetlerini ve üçüncüsü de İl Özel idaresi personelinin performans ölçütlerini belirleme hususunda İl genel Meclisine görev yüklemektedir.

            Stratejik planların geneline baktığımız da o ilin ilçeleriyle birlikte genelini ilgilendiren yatırım ve çalışma programlarında İl Özel İdare kurumu olarak kendi mevcut imkanları ölçüsünde gerçekleştirebilecekleri hususları dikkate almaktadırlar. Bu durum ilçeleri temsilen seçim yoluyla gelen üyelerden teşekkül eden İl Genel Meclisinin mana ve ehemniyetini sınırlamak suretiyle pasifize ederek gereksiz bir konuma düşürmektedir.

            İl Genel Meclisini, İl özel idarenin karar organı olması münasebetiyle sadece bu kurum faaliyetleri çercevesinde değerlendirmek ve çalıştırmak İl Genel Meclisinin önemine uygun düşmemektedir. İl Genel meclisine sadece  bu çerceveden bakılıp değerlendirildiği takdirde kamuoyu nezdinde gereksiz bir meclis ve gereksiz üyeler algısının yaygınlaşması kaçınılmaz olmaktadır. İl genel meclisini sadece il özel idare faaliyetlerine mahkum etmek il genel meclisine yapılabilecek en büyük haksızlıktır. Halbuki ilgili yasanın üzerinde iyi düşünüldüğünde görülecektir ki zımnen il genel meclisinin bulunduğu ilde ilin kalkınmasına yönelik devletin proje ofisi gibi çalışma yapmasına işaret etmektedir. Ancak, il genel meclisinin bu önemli özelliği il özel idare faaliyetlerinin yoğunluğu arasında perdelenmiş ve görmezcelikten gelinmiştir.  İl genel meclislerini oluşturan üyelerin ve meclis başkanlarının ilgili yasanın vermiş olduğu bu görevle ilgili hiç bir çalışma ve gayretlerinin bulunmayışı maalesef acı bir gerçek olarak ortada durmaktadır.

            İlgili maddede bulunan  “stratejik plan ile yatırım ve çalışma programlarını,” şeklinde ki ifadenin; İl genel Meclislerinin bu önemli görevine işaret etmektedir. Bu görev doğrultusunda İl Genel Meclisi üyeleri seçildikleri ilçelerde sadece köyler değil, ilçenin tamamına yönelik o yöre halkının müşterek sorunlarının giderilmesine ve kalkınmasına yönelik olarak imkan ve fırsatların araştırılması için Meclise önergeler vermelidir. Bu şekilde kendi ilçesinin kalkınmasına ve sorunlarının giderilmesine yönelik olarak il genel meclisinin gündemine taşıması ve ilgili komisyonlar marifetiyle raporlaştırılan sorun tespitleri, çözüm yolları ve yatırım araştırmaları; imkanları ölçüsünde il özel idarenin, İl özel idarenin imkanlarını aşan  yatırım ve çalışmaları ise Vali ve iktidar siyasetçileri aracılığı ile merkezi hükümet yetkililerinin dikkatine ve ilgisine meclis sekreteryası marifetiyle sunulmalıdır.

            Elbette ki her ilde il özel idare imkanlarını aşan, merkezi hükümet imkanlarıyla yapılabilecek yatırım ve çalışmalar vardır. İlin kalkınmasına doğrudan etki edecek yatırım ve çalışmaların İl Özel İdarenin imkanlarını aşıyor olması il genel meclisi gündemine alınmaması için bir gerekçe olmamalıdır. Aksine araştırılarak ilgili komisyonlar marifetiyle İl genel Meclisi raporlarına geçirilmesi ve meclis sekreteryası marifetiyle de ilgili taraflara iletilmesi İl genel Meclislerine söz konusu maddenin yüklediği görevler arasında olduğunu söylemek mümkündür. Bu nedenle stratejik plan  metni hazırlanırken il genel meclisin beş yıllık plan süresince ilçeleriyle birlikte o ilin tamamını ilgilendiren yatırım ve çalışmalara yönelik alınacak kararların ve hazırlanacak raporların stratejik planın doğal unsuru olarak değerlendirilmelidir.

            Meclisin görevlerini sayan 10.maddenin birinci şıkkının (a) bendinde: ”Stratejik plan ile” diyerek başlayan görevlendirmenin ilk bölümünün “yatırım ve çalışma programlarını” ifade etmesi, o ilin sınırları içerisinde genel mahiyette bir planlama çalışmasına işaret etmektedir. Bu çerçevede değerlendirdiğimiz takdirde o ilin ilçeleriyle birlikte kalkınmasına yönelik il genel meclisince alınan kararların ve hazırlanan raporların her birisi stratejik planlamanın doğal unsurları olduğundan stratejik planlamanın hedefleri arasında değerlendirilmesi tabidir. Siyasetin gereği, meclis kararlarının muhteviyatı stratejik planın doğal unsurları olup amacı, hedeflenen yatırımlar ve çalışma programlarını oluşturmaktır. Bu şekilde çalışacak bir il genel meclisi; siyaset kurumunun ortaya koyduğu politikalar doğrultusunda bürokratik yapının çalışmasına yön verecektir. Siyaset kurumunun etkin olmadığı devlet idaresi bürokratik oligarşinin emrine girer ve bunun sonucunda ise millet nezdinde siyaset kurumunun itibar kaybetmesine neden olur.

Meclisin görevleri arasında “İl özel İdaresi personelinin performans ölçütlerini görüşmek ve karara bağlamak.” hükmü gereği kurum içi analiz bölümü konusu olan personelle ilgili stratejik plan hedefinin elden geldiğince personel azaltılması ve verimli çalıştırılması yönünde olmalıdır. Çünkü özel sektörden her türlü hizmet alımı yapma imkanı varken idarenin personel çokluğu ile verimli olacağını kimse iddia edemez. Aksine kurum hantallaşmakta olup devlet kaynakları israf edilmektedir. Devletin idari yapısında ki bakanlık hiyarerşik yapısına benzer bir yapının il özel idarelerine uyarlanmasının doğru olmadığını söylemek mümkündür. Bu yüzden İl özel İdarelerinde ki masabaşı memurlarının saha memurlarından daha fazla hale geldiği bir vakıadır. İl genel meclisi üyeleri kurum personel performans ölçütleri ile ilgili değerlendirme yapmak için maalesef yeterli verilere sahip olamamaktadırlar. Kurum amirlerinin hazır sundukları veriler ve kişisel ilişkilerde ki yansımalar üzerinden değerlendirme yapılmaktadır.

Yaşadığımız bilgisayar çağında  İl Genel Meclisi üyelerinin seçim çevrelerinde ki ve il genelinde ki il özel İdare çalışmalarını anbean takip  etme imkanı mümkünken, maalesef bunun sağlanmamasının bir gerekçesi olamaz.  İl Özel İdareleri tarafından ifa edilen hizmetin ve yatırımların köyler arası olsun veya ilçeler arası olsun hakkaniyet içerisinde uygunluk kriterlerine göre adaletli bir çalışma faaliyeti içerisinde olup olmadığını il genel meclisi üyelerinin mutlaka takip etmesi; demokratik yollarla halkın seçip il meclisine göndermiş olmasının gereği şarttır. Bu çağda bu ortamı ve imkanı sağlamak zor değildir. İl genelinde ki Özel İdare çalışmalarının İl Genel Meclisi üyelerince istenildiği anda görüp takip edebileceği interaktif bir sistem kurulmalıdır. Kurulacak böyle bir sistem ile aynı zamanda il genel meclisi üyelerinin personel performans ölçütlerini değerlendirme de son derece isabet kaydedici ve verim artırıcı  bir ortama vesile olacaktır.

Sonuç itibariyle, il genel meclislerine yasanın yüklemiş olduğu ve ihmal edilen ilin “genel kalkınmasına” yönelik vazifelerinin verimli çalıştırılması; başta il genel meclis başkanlıkları olmak üzere meclis üyelerinin de bu doğrultuda meclis gündemine önergeler vermesine bağlı olmaktadır. Bu doğrultuda il genel meclisi başkanlıkları meclis üyelerini yönlendirici olmalıdır. Verilen önergeleri titizlikle ve ön elemeye tabi tutmadan bir çalışma yaparak verilen önergelerin amacına uygun, kamuoyu ve ilgili taraflarca kabul edilebilir hale getirilmesi sağlanmalıdır.

Önergenin meclisçe kabulünden önceki süreçte ise başta il özel idare memurları olmak üzere ildeki varsa Üniversite, STK’lar kamu kurum ve kuruluşlarınca inceleme, tespit ve projelendirme çalışmaları yaptırmak üzere meclis komisyonları tarafından hazırlanacak raporlara dayanak olması sağlanmalıdır.